وداع با شاعر ملی در زمستان ۹۵
مریم شهبازی
ادیب برومند، شاعر و از اعضای جبهه ملی در واپسین روزهای زمستان، برای همیشه چشم برجهان بست. ادیبی که همچون نامش بود و به پاس سالها فعالیت ادبی و میهن دوستی از او بهعنوان شاعر ملی یاد میشود. البته ادبیات تنها عرصه فعالیت او نبود، سالها فعالیت در جبهه ملی او را به یکی از یاران صادق و وفادار مصدق تبدیل کرده بود.
شاید برخی با تفکرات و فعالیتهای سیاسیاش موافق نباشند اما همه افرادی که او را میشناسند معتقدند که ادیب برومند فردی صادق و پایدار در اعتقاداتش بود، آنقدر صادق که حتی مخالفان وی هم این ویژگیاش را میستایند و تردیدی درباره آن ندارند.
عبدالعلی ادیب برومند، ۹۲ سال پیش در یکی از روستاهای اصفهان متولد شد؛ پدرش از خانهای آن دوران بود. پدر ادیب، مردی که از خطی بسیار خوش برخوردار بود و به زبان عربی و همچنین اطلاعات تاریخی احاطه داشت، زبان فرانسه میدانست و از تجدد طلبان دوران خود بود اما هیچگاه شغل دولتی نپذیرفت.
ادیب برومند ۱۷ سال بیشتر نداشت که از نثرنویسی به شعر و شاعری روی آورد. علاقه بسیاری به شاعران و اشعار دوران مشروطه داشت و شاید به همین دلیل بود که همواره شعرهایی سرود که با مسائل روز پیوند محکمی داشتند. البته با قالبهای نو شعر هم میانه چندانی نداشت آنچنان که تنها سرودههایی در قالبهای کلاسیک از او به یادگار مانده است.
برومند هم مانند بسیاری از هم نسلان خود تنها به یک حوزه محدود نماند و علاوه بر شاعری در عرصههای حقوق و سیاست هم فعالیتی پیوسته داشت. با رتبه سوم در آزمون ورودی دانشکده حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد اما مطالعات ادبی را هم کنار نگذاشت و همزمان به زبانهای عربی و فرانسه هم تسلط پیدا کرد.
از همان ابتدا تمایل به سرودن شعرهایی با موضوع سیاسی داشت؛ آنچنان که بعد از اشغال ایران از سوی متفقین در جنگ جهانی دوم، اشعاری سیاسی و میهنی سرود. شعرهایی در مخالفت با هواداران انگلیس و شوروی سابق و همچنین نقد دیکتاتوری رضا شاه و طرفداری از استقلال طلبی و تقویت حس میهن دوستی. اغلب شعرهایش هم در رسانههای آن زمان منتشر میشد. از برومند اشعاری هم علیه ضد تجزیه طلبان به یادگار مانده است.
سال ۲۵ از وزارت دادگستری ابلاغی برای قبول دادیاری دادگستری اردبیل دریافت کرد اما از قبول آن سرباز زد. با وجود این چند سال بعد به طور مستقل بهعنوان وکیل پایه یک دادگستری مشغول فعالیت شد. در تمام سالهایی که بهعنوان وکیل فعالیت داشت اغلب پروندههای متفرقه قبول نمیکرد و تمرکز اصلیاش بر وکالت بانک ملی ایران بود.
او علاوه بر شاعری و وکالت بانک ملی، رئیس هیأت رهبری و شورای مرکزی جبهه ملی ایران هم بود. از همان ابتدای تأسیس جبهه ملی ایران به رهبری محمد مصدق از طرفداران این حزب بود و با سرودن اشعار میهنی و سیاسی به همگامی با آنان و تلاش بر ضد نهضت ملی ایران پرداخت.
او حتی بعد از کودتای ۲۸ مرداد هم همچنان به اعتراض خود ادامه داد و بعد هم به فعالان این حزب پیوست. او در سال ۳۹ از بنیانگذاران جبهه ملی دوم بود و تا زمان انحلال آن هم عضو شورای مرکزیاش بود. ادیب از معدود افرادی بود که پس از استعفای اعضای شورای مرکزی جبهه ملی دوم از سمت خود استعفا نداد. او در سال ۷۳ جبهه ملی پنجم را بنیان گذاشت و سالها ریاست شورای مرکزی را بر عهده داشت.
از فعالیتهای سیاسی برومند که بگذریم او سالها در عرصه ادبیات مشغول فعالیت بود و مقالههای متعددی هم از او در روزنامههای دهه ۲۰ مانند «نوبهار»، «اصفهان» و… منتشر شد. تخلصش در شعر ابتدا نهال و بعد از مدتی هم ادیب اصفهانی و بعدها نیز ادیب بود، علاوه بر این سال ۲۷ به عضویت انجمن فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم درآمد.
ادیب از سبک نگارگری و نگارگران دوران قاجار هم شناخت کاملی داشت و مقالاتی هم در این باره از وی منتشر شده است. مجموعه شخصی او به همراه توضیحاتی در مورد سبکهای هنری دوران قاجار در قالب کتابی منتشر شده است. او بیش از ۶۰ سال از عمر خود را در دفاع از ایران و بر ضد استعمار و همچنین در راه ادبیات سپری کرد. «نالههای وطن»، «پیام آزادی»، «دردآشنا»، «سرود رهایی»، «راز پرواز»، «مثنوی اصفهان»، «روزگار دژم» و مجموعه شعرهایی هستند که از او منتشر شده است. ادیب برومند در زمره معدود شعرای ایران زمین است که همچون حکیم ابوالقاسم فردوسی و… به وی لقب شاعر ملی اعطا کردهاند.
نگاه
مردی سرشار از روح میهن پرستی
سیدمحمود دعایی
استاد ادیب برومند بیاغراق از افتخارات شعر ایران زمین بود. شاعری که همراه واقعی با دکتر محمد مصدق بود که بحق به او لقب شاعر ملی هم اعطا کردهاند. او علاوه بر دانش حقوقی از ادبیات فاخری هم برخوردار بود، آنچنان که چندی قبل به همین بهانه در کانون زبان فارسی وابسته به بنیاد موقوفات مرحوم دکتر محمود افشار از او تجلیل شد. در خاطرم هست که هر زمان صحبت از استاد برومند میشد زنده یاد باستانی پاریزی از او بهعنوان مردی فرهیخته، معتقد و آیینی یاد میکرد؛ مردی که در همه مراسمهای مذهبی شعری نغز میسرایید. ما هم در روزنامه اطلاعات افتخار این را داشتیم که هفتهای یک بار اثر و نوشته تازه ای را درباره ایشان منتشر کنیم؛ نوشتههایی که در تمام آنها روح میهن دوستی دمیده شده بود. او انسانی بسیار متین، متواضع و وارسته بود، مردی که سر و کاری با ریا نداشت و منشی میهن دوستانه، آن هم در حدی اعلا داشت و علاقهمند به تمام افراد وطن دوست بود. فقدان ایشان بسیار تأسف انگیز است و آن را به خانواده و علاقه مندان ایشان تسلیت میگویم. امیدوارم جامعه ایران آنچنان که باید و شاید قدردان وی و خدماتش باشد.