كتاب پيام آزادي

 نگارنده به منظور مبارزه با استعمار و حكومت خودسرانه، يكی از كاری‏ترين سلاح‏ها را كه اثر كوبنده آن محدود به زمان و مكان معيّن نيست و در همه جا و همه وقت پايداری و تداوم خود را پاس می‏دارد، برگزيده ‏ام.

اين سلاح دوست ‏نواز دشمن‏كوب، شعر است كه سازنده آن دست هنر و انديشه ژرف و ديده نازك‏بين و صيقل دهنده آن طبع سليم و ذوق سرشار و دانستنی‏ های گوناگون می‏باشد.

     آری، من شعر را همواره امری بسيار جدّی گرفته و برخلاف پاره ‏ای از كوته‏ نظران، هيچ‏گاه كاری تفنّنی و سرگرم كننده نشمرده ‏ام و از شما می‏پرسم كه چگونه می‏توان چيزی را كه هميشه، در طی قرن‏ها بر صفحه روزگار نقش بسته و راه به دل‏ها گشوده و در حافظه زمان‏ها جاری گرفته و گويای حقايق و حوادث بوده و سرانجام در مسير فكری و مشی عملی افراد به نوعی اثر گذاشته است، كاری جدّی نگرفت؟

چگونه می‏توان شعر را صرفا به خاطر آن كه از يك نظر با نيروی تخيّل رابطه دارد، امری تخيّلی پنداشت، و از اين مسئله غافل ماند كه شعر در طول اعصار، بسيج ‏كننده ملّت‏ها به سوی انقلاب و تحوّل و عامل دفاع از حقوق و مبارزه با مشكلات و راهنمای ترقّی و برتری جويی و انساندوستی و لطف معاشرت و بهره‏ برداری از زيبايی‏های آفرينش بوده و سهم بزرگی را در سازندگی فرهنگ و تكامل اجتماع و تمدّن بر عهده داشته است.

شعر در صحنه پركشمكش عالم وجود بيش از مجاهدات ديگری، تأثير ديرپای فكری و عملی و فلسفی داشته و نتايج بارزتری را از دگرگونگی‏ها به‏بار آورده است.

پس به اين جهت كه نگارنده به حكم طبيعت و ذوق و ممارست، سراينده شعرم و در نظرم شعر يك حربه مؤثر برای نبرد با متجاوزان به حقوق بشری و دفاع از ستم‏ديدگان و محرومان است، يكی از جمله هدف‏های خود را در شاعری، به كار انداختن اين سلاح برای مبارزات عملی و اجتماعی قرار داده ‏ام و متعهّد به ايفای وظيفه خود در اين راه بوده و هستم و از خداوند بزرگ در اين جهت ياری می‏جويم.

هرچند روش من در شعرسرايی، كناره‏ گيری از ستايش و آفرين‏ گويی درباره شخصيت‏های مهم، خاصّه در زمان حيات آنان است و از اين بابت بسيار بخيل به شمار می‏روم، در اين مجموعه از چند شخصيت بارز كه چالش‏گری و نبرد آنان با استعمار، مايه نجات ملّت و رهايی كشورشان از بند اسارت بيگانگان گرديد، ياد شده و پس از
مرگ در ماتم‏گزاری آنان بزرگداشتی به سزا صورت گرفته است.

اين آفرين‏ گويی و تحسين از مردانی كه در رهگذار تاريخ كشور خود مظهر تحوّل و تغيير گرديده ‏اند از اين نظر است كه به عقيده من، هر چند ضرورت‏های تاريخی و آمادگی‏های زمانی و آگاهی‏های قومی، راه‏گشای سير ملّت‏ها به سوی تكامل و يا دگرگون گشتن آنان از وضعی به وضعی ديگر است، تأثير انكارناپذيری را كه شخصيت‏های بزرگ در رهبری‏ های عوامل و تشخيص مقتضيات و شكل دادن تحوّلات به طرزی سودمند و رضايت‏ بخش دارا هستند، هرگز نمی‏توان ناديده گرفت و از آن به خوبی ياد نكرد؛ چنان كه عكس آن نيز رافع مسئوليت آنان نيست و اگر خودكامگی و غرض‏ ورزی و خيانتی از مدعيان رهبری به ظهور رسد هرگز درخور اغماض نخواهد بود.

علاوه بر اين، ستايش و گرامی‏داشت مردان بزرگی كه به خاطر خدمت‏گزاری و جان فدايی در ميان افراد ملّت خود محبوبيت يافته ‏اند، در واقع ستايش آن ملّت است و يادی كه از آنان می‏شود يادی است به عنوان نمونه بارز از فرد فرد آن قوم، و وسيله‏ ای كه ديگران را به پيروی و دنباله ‏گيری روش ستوده آنان برمی‏ انگيزد.

در ضمن ناگفته نماند كه تحسين از رهبران يادشده در اين دفتر، بيشتر ناظر به قيام آنان بر ضد استعمار است، و در اين فصل مشترك فكری و عقيدتی است كه احساسات تمجيدآميز سراينده به سوی آنان برانگيخته شده است و لاغير.

ممكن است برخی از كسان به اشتباه تصور كنند كه قلمرو شعر و ادب، محدود به عوامل لطيف ذوقی و وصفی و آرزومندی‏ های دل و قضايای عاطفی شخصی است و جوهر شعری را تنها از زاويه ديدی كه جويای فراغ بال در عالم عشق و مستی و بی‏ خبری از جهان هستی و توجّه به لطايف آفرينش است، بنگرند و به ادبيات سياسی و اجتماعی كه متعهد به خدمت‏گزاری اجتماع است، اشتياق و دل‏بستگی اظهار نكنند.

اين‏جا آشكارا بايد بگويم كه هرگز مرا با صاحبان اين عقيده هم‏آهنگی و همراهی  نيست و به هيچ روی محدود كردن دامنه پهناور و بی‏كران شعر و ادب را صحّه نمی‏گذارم و برآنم كه شعر، زبان وجدان و ضمير آدمی و ترجمان آرزوها و دردها و دلبستگی‏ ها و بيزاری‏ های اوست، و محيط بر همه شئون زندگی است و بنابراين با هر مطلبی كه مربوط به حيات انسان و روزگار اوست، به نوعی بستگی دارد و به پای صدق و ارادت در هر محدوده ‏ای از فراخنای عالم هستی وارد می‏شود و به اقتضای حال، زبان به سخن می‏گشايد.

با اين روش، همان‏گونه كه صلح‏ جويی، سلامت طلبی، عرفان‏ گرايی، زيبايی ‏پرستی و عاشقی، مطلوب شعر است، در جای خود، جوش و خروش حماسه سرودن، پيكار جستن، جان باختن، انتقاد كردن، اندرز گفتن و دين ورزيدن و بسياری از مطالب ديگری نيز، مقصود و موضوع شعر است. گواه راست پوی اين سخن، زرّينه برگ‏های دفتر شاعران جهان است كه در آفاق بی‏كران شعر، پرواز كرده و به اقليم‏های گونه‏ گون شاعری رخت سفر كشيده و تابناكی قريحه خود را در هر فنّی از فنون و هر شأنی از شئون سخن ‏سرايی نشان داده ‏اند.

پس جوهر شعری، در سخن عبارت از دلنشينی و گيرايی كلام و هنری بودن بيان است، به نحوی كه اخلاص و ايمان گوينده را به خوبی نمايان سازد و ذهن خواننده را به وضع سحرآميزی آماده پذيرفتن و انتقال مطلب خود گرداند. بديهی است كه اين جنبه شعريّت را در هر گونه موضوعی كه بستگی به تجلّيات والای زندگی انسانی داشته باشد، می‏توان يافت، به شرط آن كه گوينده، شاعری با اخلاص و توانا و هنرمند به شمار آيد، نه ناظمی متعارف و ضعيف ادراك.

منبع : برگرفته از مقدمه پیام آزادی در مجموعه اشعار استاد ادیب برومند